Wstęp

Miniwprowadzenie do myślenia krytycznego

Dr Joe Lau

Wydział Filozofii, Uniwersytet w Hong Kongu

Marzec 2012

Przekład: Marcin Będkowski

 

Wprowadzenie

Myślenie krytyczne to umiejętność myślenia w sposób jasny i racjonalny. Wymaga ono od nas ostrożności, refleksyjności i samodzielności.

• Krytyczne myślenie nie oznacza postawy spierania się o wszystko i ciągłego krytykowania innych. Chociaż umiejętności myślenia krytycznego można wykorzystywać w celu ujawniania błędów i złych rozumowań, to mogą one także służyć wspieraniu punktów widzenia odmiennych od naszego, współpracy z innymi w celu rozwiązania problemów oraz zdobywana wiedzy.
• Właściwie rozumiane myślenie krytyczne służy do rozwiązywania problemów i jest użyteczne dla ludzi wielu różnych profesji i zawodów. Jeśli myślimy w sposób jasny i logiczny, jesteśmy w stanie wyrażać nasze myśli efektywniej, wzmacniamy nasze umiejętności językowe i komunikacyjne.
• Niekiedy można usłyszeć opinię, że myślenie krytyczne wyklucza kreatywność. Jest to nieporozumienie, ponieważ kreatywność nie jest jedynie kwestią tworzenia nowych idei. Nowe idee powinny być użyteczne. Myślenie krytyczne odgrywa kluczową rolę w ocenianiu użyteczności nowych idei, wyborze najlepszych z nich oraz ich modyfikacji.
• Myślenie krytyczne jest nam niezbędne do autorefleksji. By prowadzić sensowne życie, musimy dokonywać namysłu nad żywionymi wartościami i naszymi decyzjami w sposób obiektywny i krytyczny. Myślenie krytyczne dostarcza narzędzi do przeprowadzania procesu samooceny.

Ten miniprzewodnik zawiera skrótowe omówienie podstaw myślenia krytycznego. Nie jest ani wyczerpującym badaniem, ani samowystarczalnym podręcznikiem. Jego celem jest wskazanie niektórych spośród ważniejszych pojęć i zasad myślenia krytycznego. Czytelnicy chcący pogłębić swoje umiejętności myślenia krytycznego mogą zajrzeć do mojego podręcznika An Introduction to Critical Thinking and Creativity – Think More, Think Better, opublikowanego przez Wiley w 2011 roku. Na końcu tego przewodnika znajduje się ponadto lista polecanych książek i stron internetowych.

 

Joe Y.F. Lau (jyflau@hku.hk)

Marzec 2012

Co dalej?

Co powinniśmy robić, aby wzmocnić nasze zdolności do myślenia krytycznego? Myślenie krytyczne jest umiejętnością. W nabywaniu umiejętności możemy wskazać trzy główne czynniki, które odnoszą się także do uczenia się myślenia krytycznego: teoria, praktyka i nastawienie.

• Po pierwsze, musisz nauczyć się podstawowych zasad myślenia krytycznego, znać podstawy logiki, typowe błędy w rozumowaniach, aby ich unikać. Streściliśmy kilka podstawowych zasad w tej książeczce.
• Jednakże sama znajomość owych zasad, które pozwalają odróżnić dobre rozumowania od złych, nie wystarczy. Teoretyczna znajomość techniki gry w tenisa nie uczyni z Ciebie dobrego gracza, dopóki nie będziesz wiedział, jak wykorzystać swoją wiedzę. Podobnie, aby polepszyć swoją zdolność do myślenia krytycznego, niezbędne jest wykształcenie umiejętności do internalizacji owych zasad i stosowania ich w codziennym życiu. To zaś wymaga wielu ćwiczeń.
• Jednakże nieustanne ćwiczenie przyniesie skutek, tylko wtedy, gdy będziesz mieć odpowiednią motywację i dobre nastawienie. Uczniowie, którzy nie lubią wyzwań i poszukiwania rozwiązań na własną rękę, mają trudności z opanowaniem i polepszeniem umiejętności myślenia krytycznego. By się doskonalić, musimy zrozumieć, jak ważne jest myślenie o przesłankach, które stoją za naszymi przekonaniami i czynnościami. Musimy ponadto być chętni do angażowania się w debaty, być w stanie rozpoznawać swoje błędy, przezwyciężać przyzwyczajenia i dawać sobie radę ze złożonością języka i pojęć abstrakcyjnych.

 

W tej książeczce omówiliśmy jedynie drobną część tego, co składa się na umiejętność krytycznego myślenia. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej, możesz zajrzeć do:

• Joe Lau (2011) An Introduction to Critical Thinking and Creativity. Wiley. Ten podręcznik został napisany przez autora tego miniwprowadzenia i rozwija punkty, w nim przedstawione. Ponadto zawiera kilka rozdziałów poświęconych kreatywności w myśleniu.
• Patrick Hurley (2011) A Concise Introduction to Logic, wyd. 11. Wadsworth.
• Anthony Weston (2001) A Rulebook for Arguments, wyd. 3. Hackett.
• http://www.authink.org/critical/ – internetowe źródło zasobów dotyczących myślenia krytycznego autorstwa Tima van Geldera.
• http://philosophy.hku.hk/think – Critical thinking web, strona interentowa zawierająca wprowadzenia i ćwiczenia poświęcone myśleniu krytycznemu i kreatywnemu.

 

Na sam koniec: pamiętaj, że opanowanie umiejętności i osiągnięcie sprawności w danej dziedzinie często wymaga poświęcenia wiele czasu i wysiłku. Powodzenia!