Wstęp

Mi­niw­pro­wa­dze­nie do my­śle­nia kry­tycz­ne­go

Dr Joe Lau

Wy­dział Fi­lo­zo­fii, Uni­wer­sy­tet w Hong Kon­gu

Ma­rzec 2012

Prze­kład: Mar­cin Będ­kow­ski

 

Wprowadzenie

My­śle­nie kry­tycz­ne to umie­jęt­ność my­śle­nia w spo­sób ja­sny i ra­cjo­nal­ny. Wy­ma­ga ono od nas ostroż­no­ści, re­flek­syj­no­ści i sa­mo­dziel­no­ści.

• Kry­tycz­ne my­śle­nie nie ozna­cza po­sta­wy spie­ra­nia się o wszyst­ko i cią­głe­go kry­ty­ko­wa­nia in­nych. Cho­ciaż umie­jęt­no­ści my­śle­nia kry­tycz­ne­go moż­na wy­ko­rzy­sty­wać w celu ujaw­nia­nia błę­dów i złych ro­zu­mo­wań, to mogą one tak­że słu­żyć wspie­ra­niu punk­tów wi­dze­nia od­mien­nych od na­sze­go, współ­pra­cy z in­ny­mi w celu roz­wią­za­nia pro­ble­mów oraz zdo­by­wa­na wie­dzy.
• Wła­ści­wie ro­zu­mia­ne my­śle­nie kry­tycz­ne słu­ży do roz­wią­zy­wa­nia pro­ble­mów i jest uży­tecz­ne dla lu­dzi wie­lu róż­nych pro­fe­sji i za­wo­dów. Je­śli my­śli­my w spo­sób ja­sny i lo­gicz­ny, je­ste­śmy w sta­nie wy­ra­żać na­sze my­śli efek­tyw­niej, wzmac­nia­my na­sze umie­jęt­no­ści ję­zy­ko­we i ko­mu­ni­ka­cyj­ne.
• Nie­kie­dy moż­na usły­szeć opi­nię, że my­śle­nie kry­tycz­ne wy­klu­cza kre­atyw­ność. Jest to nie­po­ro­zu­mie­nie, po­nie­waż kre­atyw­ność nie jest je­dy­nie kwe­stią two­rze­nia no­wych idei. Nowe idee po­win­ny być uży­tecz­ne. My­śle­nie kry­tycz­ne od­gry­wa klu­czo­wą rolę w oce­nia­niu uży­tecz­no­ści no­wych idei, wy­bo­rze naj­lep­szych z nich oraz ich mo­dy­fi­ka­cji.
• My­śle­nie kry­tycz­ne jest nam nie­zbęd­ne do au­to­re­flek­sji. By pro­wa­dzić sen­sow­ne ży­cie, mu­si­my do­ko­ny­wać na­my­słu nad ży­wio­ny­mi war­to­ścia­mi i na­szy­mi de­cy­zja­mi w spo­sób obiek­tyw­ny i kry­tycz­ny. My­śle­nie kry­tycz­ne do­star­cza na­rzę­dzi do prze­pro­wa­dza­nia pro­ce­su sa­mo­oce­ny.

Ten mi­ni­prze­wod­nik za­wie­ra skró­to­we omó­wie­nie pod­staw my­śle­nia kry­tycz­ne­go. Nie jest ani wy­czer­pu­ją­cym ba­da­niem, ani sa­mo­wy­star­czal­nym pod­ręcz­ni­kiem. Jego ce­lem jest wska­za­nie nie­któ­rych spo­śród waż­niej­szych po­jęć i za­sad my­śle­nia kry­tycz­ne­go. Czy­tel­ni­cy chcą­cy po­głę­bić swo­je umie­jęt­no­ści my­śle­nia kry­tycz­ne­go mogą zaj­rzeć do mo­je­go pod­ręcz­ni­ka An In­tro­duc­tion to Cri­ti­cal Thin­king and Cre­ati­vi­ty – Think More, Think Bet­ter, opu­bli­ko­wa­ne­go przez Wi­ley w 2011 roku. Na koń­cu tego prze­wod­ni­ka znaj­du­je się po­nad­to li­sta po­le­ca­nych ksią­żek i stron in­ter­ne­to­wych.

 

Joe Y.F. Lau (jyflau@hku.hk)

Ma­rzec 2012

Co dalej?

Co po­win­ni­śmy ro­bić, aby wzmoc­nić na­sze zdol­no­ści do my­śle­nia kry­tycz­ne­go? My­śle­nie kry­tycz­ne jest umie­jęt­no­ścią. W na­by­wa­niu umie­jęt­no­ści mo­że­my wska­zać trzy głów­ne czyn­ni­ki, któ­re od­no­szą się tak­że do ucze­nia się my­śle­nia kry­tycz­ne­go: teo­ria, prak­ty­ka i na­sta­wie­nie.

• Po pierw­sze, mu­sisz na­uczyć się pod­sta­wo­wych za­sad my­śle­nia kry­tycz­ne­go, znać pod­sta­wy lo­gi­ki, ty­po­we błę­dy w ro­zu­mo­wa­niach, aby ich uni­kać. Stre­ści­li­śmy kil­ka pod­sta­wo­wych za­sad w tej ksią­żecz­ce.
• Jed­nak­że sama zna­jo­mość owych za­sad, któ­re po­zwa­la­ją od­róż­nić do­bre ro­zu­mo­wa­nia od złych, nie wy­star­czy. Teo­re­tycz­na zna­jo­mość tech­ni­ki gry w te­ni­sa nie uczy­ni z Cie­bie do­bre­go gra­cza, do­pó­ki nie bę­dziesz wie­dział, jak wy­ko­rzy­stać swo­ją wie­dzę. Po­dob­nie, aby po­lep­szyć swo­ją zdol­ność do my­śle­nia kry­tycz­ne­go, nie­zbęd­ne jest wy­kształ­ce­nie umie­jęt­no­ści do in­ter­na­li­za­cji owych za­sad i sto­so­wa­nia ich w co­dzien­nym ży­ciu. To zaś wy­ma­ga wie­lu ćwi­czeń.
• Jed­nak­że nie­ustan­ne ćwi­cze­nie przy­nie­sie sku­tek, tyl­ko wte­dy, gdy bę­dziesz mieć od­po­wied­nią mo­ty­wa­cję i do­bre na­sta­wie­nie. Ucznio­wie, któ­rzy nie lu­bią wy­zwań i po­szu­ki­wa­nia roz­wią­zań na wła­sną rękę, mają trud­no­ści z opa­no­wa­niem i po­lep­sze­niem umie­jęt­no­ści my­śle­nia kry­tycz­ne­go. By się do­sko­na­lić, mu­si­my zro­zu­mieć, jak waż­ne jest my­śle­nie o prze­słan­kach, któ­re sto­ją za na­szy­mi prze­ko­na­nia­mi i czyn­no­ścia­mi. Mu­si­my po­nad­to być chęt­ni do an­ga­żo­wa­nia się w de­ba­ty, być w sta­nie roz­po­zna­wać swo­je błę­dy, prze­zwy­cię­żać przy­zwy­cza­je­nia i da­wać so­bie radę ze zło­żo­no­ścią ję­zy­ka i po­jęć abs­trak­cyj­nych.

 

W tej ksią­żecz­ce omó­wi­li­śmy je­dy­nie drob­ną część tego, co skła­da się na umie­jęt­ność kry­tycz­ne­go my­śle­nia. Je­śli chcesz do­wie­dzieć się wię­cej, mo­żesz zaj­rzeć do:

• Joe Lau (2011) An In­tro­duc­tion to Cri­ti­cal Thin­king and Cre­ati­vi­ty. Wi­ley. Ten pod­ręcz­nik zo­stał na­pi­sa­ny przez au­to­ra tego mi­niw­pro­wa­dze­nia i roz­wi­ja punk­ty, w nim przed­sta­wio­ne. Po­nad­to za­wie­ra kil­ka roz­dzia­łów po­świę­co­nych kre­atyw­no­ści w my­śle­niu.
• Pa­trick Hur­ley (2011) A Con­ci­se In­tro­duc­tion to Lo­gic, wyd. 11. Wad­sworth.
• An­tho­ny We­ston (2001) A Ru­le­bo­ok for Ar­gu­ments, wyd. 3. Hac­kett.
• http://www.authink.org/critical/ – in­ter­ne­to­we źró­dło za­so­bów do­ty­czą­cych my­śle­nia kry­tycz­ne­go au­tor­stwa Tima van Gel­de­ra.
• http://philosophy.hku.hk/think – Cri­ti­cal thin­king web, stro­na in­te­ren­to­wa za­wie­ra­ją­ca wpro­wa­dze­nia i ćwi­cze­nia po­świę­co­ne my­śle­niu kry­tycz­ne­mu i kre­atyw­ne­mu.

 

Na sam ko­niec: pa­mię­taj, że opa­no­wa­nie umie­jęt­no­ści i osią­gnię­cie spraw­no­ści w da­nej dzie­dzi­nie czę­sto wy­ma­ga po­świę­ce­nia wie­le cza­su i wy­sił­ku. Po­wo­dze­nia!