Jaka jest teza?

Czym jest kwestia?

Kwe­stia to py­ta­nie, pro­blem, kon­tro­wer­sja, któ­rym po­świę­ca­my roz­mo­wę lub dys­ku­sję. Kwe­stię do­brze jest ująć w for­mie py­ta­nia, na któ­re au­tor (np. ar­ty­ku­łu) pró­bu­je od­po­wie­dzieć.

Przy­kład:

http://wpolityce.pl/wydarzenia/22111-nasz-wywiad-red-pawel-lisicki-ktos-zidiocial-sady-nieopierzonej-i-niedoksztalconej-pensjonarki-traktowane-z-powaga-i-uznaniem

Głów­na kwe­stia tego tek­stu, wy­ra­żo­na wprost, to py­ta­nie „po co upra­wia się dzien­ni­kar­stwo?”. W tym wy­pad­ku przy­ta­cza się roz­wa­ża­nia Paw­ła Li­sic­kie­go, któ­re sta­no­wią od­po­wiedź na to py­ta­nie.

Dwa rodzaje kwestii

War­to od­róż­nić dwa ro­dza­je py­tań:

1. Ta­kie, któ­re wy­ma­ga­ją od­po­wie­dzi opi­su­ją­cej re­al­ne sy­tu­acje bądź zja­wi­ska za­cho­dzą­ce w świe­cie (za­rów­no prze­szłe, te­raź­niej­sze, jak i przy­szłe), np.:

• Co spo­wo­do­wa­ło ka­ta­stro­fę Tu-154?
• Ile wy­no­si prze­cięt­ny mie­sięcz­ny koszt utrzy­ma­nia się stu­den­ta w War­sza­wie?
• Ile wy­nie­sie PKB dla Pol­ski w roku 2012?

2. Py­ta­nia, na któ­re od­po­wiedź opi­su­je, jaki świat po­wi­nien być, co po­win­ni­śmy ro­bić, np.:

• Czy Pol­ska po­win­na pod­pi­sać ACTA?
• Czy na­le­ży pod­nieść po­da­tek VAT?
• Czy stu­den­ci po­win­ni pła­cić za dru­gi kie­ru­nek stu­diów?

Te pierw­sze na­zy­wa­my py­ta­nia­mi de­skryp­tyw­ny­mi, dru­gie — nor­ma­tyw­ny­mi.

Jak odnaleźć kwestię?

Kil­ka pod­po­wie­dzi:

• cza­sa­mi au­tor wy­po­wie­dzi wy­ra­ża ją wprost, w ty­tu­le, w po­cząt­ko­wej czę­ści tek­stu;
• moż­na za­dać py­ta­nie: „na co re­agu­je bądź od­po­wia­da au­tor?”;
• zwy­kle od­po­wie­dzią na kwe­stię jest teza, któ­rą sta­wia i któ­rej bro­ni au­tor.

Czym jest teza?

Teza to prze­kaz au­to­ra, mó­wiąc ina­czej: stwier­dze­nie, któ­re chciał­by, żeby czy­tel­nik za­ak­cep­to­wał jako praw­dzi­we. Za­zwy­czaj ocze­ku­je się, że teza bę­dzie wspar­ta in­ny­mi in­for­ma­cja­mi, ar­gu­men­ta­cją lub świa­dec­twa­mi. W związ­ku z tym teza to wnio­sek pły­ną­cy z prze­sła­nek.

Żeby od­na­leźć tezę, war­to za­dać py­ta­nie: „Co dana oso­ba — czy to pi­sząc, czy mó­wiąc — sta­ra się udo­wod­nić?”, „Jaka jest głów­na myśl mó­wią­ce­go?”, „W co ta oso­ba chce, że­bym uwie­rzył?”, „Do cze­go pró­bu­je mnie prze­ko­nać?”. Zwy­kle ko­mu­ni­kat, ma­ją­cy prze­ko­nać nas do czy­je­goś zda­nia, ma od­po­wied­nią struk­tu­rę. Jest to struk­tu­ra: po­wi­nie­neś uznać TO A TO (tezę), po­nie­waż TO, TO i TO (prze­słan­ki wspie­ra­ją­ce tezę). Struk­tu­ra ta ob­ra­zu­ję pro­ces ar­gu­men­ta­cji i wy­ni­ka­nia. Teza jest wy­pro­wa­dza­na z prze­sła­nek, po­trze­bu­je wspar­cia z ich stro­ny, po­win­na z owych prze­sła­nek wy­ni­kać.

Jak sformułować/odnaleźć czyjąś tezę?

1. Naj­pierw znajdź kwe­stię. Teza to od­po­wiedź na kwe­stię.
2. Szu­kaj słów-wskaź­ni­ków: „więc”, „za­tem”, „na tej pod­sta­wie”, „z tego wy­ni­ka”, „to po­cią­ga”, „to udo­wad­nia, że”, „to wy­ka­zu­je, że”, „dla­te­go”, „wnio­sek z tego, jest taki, że” itp.
3. Zba­daj klu­czo­we miej­sca: za­zwy­czaj teza po­ja­wia się na po­cząt­ku lub koń­cu da­ne­go ar­ty­ku­łu bądź da­nej wy­po­wie­dzi. Czę­sto au­to­rzy za­po­wia­da­ją we wstę­pie, jaki jest ich cel, lub na koń­cu pod­su­mo­wu­ją, co chcie­li osią­gnąć.
4. Pa­mię­taj, czym teza nie jest! Te­za­mi nie są przy­kła­dy, dane sta­ty­stycz­ne, de­fi­ni­cje, in­for­ma­cje sta­no­wią­ce tło ar­gu­men­ta­cji, do­wo­dy, świa­dec­twa.
5. Sprawdź kon­tekst, tło, za­ple­cze au­to­ra. Być może re­pre­zen­tu­je on po­glą­dy, któ­re wy­raź­niej gło­sił w in­nym miej­scu, a może na­le­ży do or­ga­ni­za­cji, któ­rej prze­ko­na­nia po­dzie­la, lub któ­rej in­te­re­sy re­pre­zen­tu­je? To oczy­wi­ście może być spo­sób za­wod­ny. Przy­na­leż­ność do da­nej gru­py nie musi w szcze­gól­no­ści ozna­czać, że dana wy­po­wiedź oso­by jest zgod­na z jej po­glą­da­mi.
6. Py­taj: „i co z tego wy­ni­ka?”. Cza­sa­mi au­to­rzy nie sta­wia­ją tezy wprost, pre­zen­tu­ją je­dy­nie prze­słan­ki (róż­ne in­for­ma­cje), a wy­cią­gnię­cie wnio­sku zo­sta­wia­ją czy­tel­ni­kom. Taki do­mnie­ma­ny wnio­sek mo­że­my po­trak­to­wać jako tezę au­to­ra.