Jednym z cennych rodzajów uzasadnienia jest osobista obserwacja, która stanowi podstawę większości badań naukowych. Na przykład, czujemy się pewni wobec tego, co w tej chwili postrzegamy. Z tego względu mamy skłonność do ufania naocznym świadkom i ich zeznaniom.
Trudności związane z własną obserwacją dotyczą tego, że słyszymy lub widzimy to, co chcemy zobaczyć lub usłyszeć, wybieramy i pamiętamy te aspekty doświadczenia, które są najbardziej zgodne z naszymi poprzednimi doświadczeniami i tłem. Obserwatorzy nie są lustrami, które wiernie odbijają czysty obraz. To, co widzimy i z czego zdajemy sprawę, jest filtrowane przez system wartości, uprzedzeń, postaw i oczekiwań. Ze względu na takie wpływy, obserwatorzy często nie zgadzają się względem tego, co tak naprawdę postrzegają. Tak więc powinniśmy być powściągliwi i nie ufać obserwacjom pojedynczej osoby w sytuacjach, w których możemy się spodziewać różnic między spostrzeżeniami innych ludzi.
Trzy przykłady powinny pomóc ci dostrzec niebezpieczeństwo związane z opieraniem się na osobistej obserwacji jako uzasadnieniu naszych przekonań:
- Zawodnik mówi, że piłka minęła linię końcową, gdy tymczasem sędzia nie uznał gola.
- Zdarzył się wypadek samochodowy na ruchliwym skrzyżowaniu. Kierowcy winią siebie nawzajem. Świadkowie z kolei obwiniają kierowców i trzeci samochód, który pospiesznie odjechał z miejsca zdarzenia.
- Wysłałeś swojemu koledze sympatyczną wiadomość (tak ci się wydawało). Twój przyjaciel w odpowiedzi dopytuje, dlaczego przesłałeś mu taką złośliwą i obraźliwą wiadomość.
Chociaż osobiste obserwacje często mogą stanowić cenne źródło uzasadnienia, musimy dostrzegać, że nie są obiektywnymi odbiciami rzeczywistości, a gdy są wykorzystywane do wspierania kontrowersyjnych wniosków, należy poszukiwać potwierdzenia ze strony innych obserwatorów oraz innych dowodów wspierających wniosek.
Na przykład, jeśli osoba pracująca w firmie twierdzi, że niektóre uwagi poczynione przez jej szefa są dyskryminujące, to jej zdanie jest bardziej wiarygodne, jeśli inni słyszeli te uwagi i także uznali je za dyskryminujące. Pamiętaj także, że sprawozdania z obserwacji stają się coraz bardziej problematyczne wraz z upływem czasu od momentu, gdy coś było obserwowane, do momentu poinformowania o tym. Kiedy w gazetach, czasopismach, książkach, telewizji lub internecie przytacza się opinie świadków, powinieneś określić, czy masz dobre powody, by im zaufać. Najbardziej wiarygodne opinie będą oparte na niedawnych obserwacjach poczynionych przez kilka osób w optymalnych warunkach, które nie mają wyraźnych ani silnych oczekiwań, ani uprzedzeń związanych z tym, co było postrzegane.
Test umiejętności obserwacji (Policz, ile podań wymieni biała drużyna!): http://www.youtube.com/watch?v=Ahg6qcgoay4