Obserwacja

Jed­nym z cen­nych ro­dza­jów uza­sad­nie­nia jest oso­bi­sta ob­ser­wa­cja, któ­ra sta­no­wi pod­sta­wę więk­szo­ści ba­dań na­uko­wych. Na przy­kład, czu­je­my się pew­ni wo­bec tego, co w tej chwi­li po­strze­ga­my. Z tego wzglę­du mamy skłon­ność do ufa­nia na­ocz­nym świad­kom i ich ze­zna­niom.

Trud­no­ści zwią­za­ne z wła­sną ob­ser­wa­cją do­ty­czą tego, że sły­szy­my lub wi­dzi­my to, co chce­my zo­ba­czyć lub usły­szeć, wy­bie­ra­my i pa­mię­ta­my te aspek­ty do­świad­cze­nia, któ­re są naj­bar­dziej zgod­ne z na­szy­mi po­przed­ni­mi do­świad­cze­nia­mi i tłem. Ob­ser­wa­to­rzy nie są lu­stra­mi, któ­re wier­nie od­bi­ja­ją czy­sty ob­raz. To, co wi­dzi­my i z cze­go zda­je­my spra­wę, jest fil­tro­wa­ne przez sys­tem war­to­ści, uprze­dzeń, po­staw i ocze­ki­wań. Ze wzglę­du na ta­kie wpły­wy, ob­ser­wa­to­rzy czę­sto nie zga­dza­ją się wzglę­dem tego, co tak na­praw­dę po­strze­ga­ją. Tak więc po­win­ni­śmy być po­wścią­gli­wi i nie ufać ob­ser­wa­cjom po­je­dyn­czej oso­by w sy­tu­acjach, w któ­rych mo­że­my się spo­dzie­wać róż­nic mię­dzy spo­strze­że­nia­mi in­nych lu­dzi.

Trzy przy­kła­dy po­win­ny po­móc ci do­strzec nie­bez­pie­czeń­stwo zwią­za­ne z opie­ra­niem się na oso­bi­stej ob­ser­wa­cji jako uza­sad­nie­niu na­szych prze­ko­nań:

• Za­wod­nik mówi, że pił­ka mi­nę­ła li­nię koń­co­wą, gdy tym­cza­sem sę­dzia nie uznał gola.
• Zda­rzył się wy­pa­dek sa­mo­cho­do­wy na ru­chli­wym skrzy­żo­wa­niu. Kie­row­cy wi­nią sie­bie na­wza­jem. Świad­ko­wie z ko­lei ob­wi­nia­ją kie­row­ców i trze­ci sa­mo­chód, któ­ry po­spiesz­nie od­je­chał z miej­sca zda­rze­nia.
• Wy­sła­łeś swo­je­mu ko­le­dze sym­pa­tycz­ną wia­do­mość (tak ci się wy­da­wa­ło). Twój przy­ja­ciel w od­po­wie­dzi do­py­tu­je, dla­cze­go prze­sła­łeś mu taką zło­śli­wą i ob­raź­li­wą wia­do­mość.

Cho­ciaż oso­bi­ste ob­ser­wa­cje czę­sto mogą sta­no­wić cen­ne źró­dło uza­sad­nie­nia, mu­si­my do­strze­gać, że nie są obiek­tyw­ny­mi od­bi­cia­mi rze­czy­wi­sto­ści, a gdy są wy­ko­rzy­sty­wa­ne do wspie­ra­nia kon­tro­wer­syj­nych wnio­sków, na­le­ży po­szu­ki­wać po­twier­dze­nia ze stro­ny in­nych ob­ser­wa­to­rów oraz in­nych do­wo­dów wspie­ra­ją­cych wnio­sek.

Na przy­kład, je­śli oso­ba pra­cu­ją­ca w fir­mie twier­dzi, że nie­któ­re uwa­gi po­czy­nio­ne przez jej sze­fa są dys­kry­mi­nu­ją­ce, to jej zda­nie jest bar­dziej wia­ry­god­ne, je­śli inni sły­sze­li te uwa­gi i tak­że uzna­li je za dys­kry­mi­nu­ją­ce. Pa­mię­taj tak­że, że spra­woz­da­nia z ob­ser­wa­cji sta­ją się co­raz bar­dziej pro­ble­ma­tycz­ne wraz z upły­wem cza­su od mo­men­tu, gdy coś było ob­ser­wo­wa­ne, do mo­men­tu po­in­for­mo­wa­nia o tym. Kie­dy w ga­ze­tach, cza­so­pi­smach, książ­kach, te­le­wi­zji lub in­ter­ne­cie przy­ta­cza się opi­nie świad­ków, po­wi­nie­neś okre­ślić, czy masz do­bre po­wo­dy, by im za­ufać. Naj­bar­dziej wia­ry­god­ne opi­nie będą opar­te na nie­daw­nych ob­ser­wa­cjach po­czy­nio­nych przez kil­ka osób w opty­mal­nych wa­run­kach, któ­re nie mają wy­raź­nych ani sil­nych ocze­ki­wań, ani uprze­dzeń zwią­za­nych z tym, co było po­strze­ga­ne.

Test umie­jęt­no­ści ob­ser­wa­cji (Po­licz, ile po­dań wy­mie­ni bia­ła dru­ży­na!): http://www.youtube.com/watch?v=Ahg6qcgoay4