Wartości i podejmowanie decyzji

Moralność

Mo­ral­ność do­ty­czy tego, co jest do­bre, a co złe, co na­le­ży czy­nić, a cze­go nie, oraz tego, ja­kie mo­że­my mieć pra­wa lub obo­wiąz­ki. Mo­ral­ność ma cha­rak­ter nor­ma­tyw­ny, a nie czy­sto de­skryp­tyw­ny. Sądy de­skryp­cyj­ne opi­su­ją fak­ty, nie war­to­ściu­jąc ich. „Ja­nek ude­rzył Bart­ka” jest opi­sem do­ty­czą­cym pew­ne­go zda­rze­nia fi­zycz­ne­go. Nie jest z nim zwią­za­ne żad­ne­go war­to­ścio­wa­nie, sko­ro nie twier­dzi się w nim nic o tym, czy opi­sa­na sy­tu­acja jest do­bra czy zła. Jed­nak­że, je­śli po­wie­my, że ‚Ja­nek nie po­wi­nien bić Bart­ka”, to wy­ra­ża­my sąd war­to­ściu­ją­cy. Nor­ma­tyw­ny cha­rak­ter mają tak­że po­niż­sze zda­nia:

• De­mo­kra­tycz­ne spo­łe­czeń­stwo nie po­win­no uchwa­lać nie­spra­wie­dli­wych praw.
• Nie wol­no dys­kry­mi­no­wać żad­ne­go czło­wie­ka.

Za­uważ­my, że twier­dze­nia de­skryp­tyw­ne o prze­ko­na­niach mo­ral­nych nie mają cha­rak­te­ru nor­ma­tyw­ne­go. Twier­dze­nie „Piotr uwa­ża, że abor­cja jest złem” jest zda­niem opi­su­ją­cym prze­ko­na­nia Pio­tra. Nie jest to sąd o tym, czy Piotr ma ra­cję, czy jej nie ma – jak w wy­pad­ku twier­dzeń nor­ma­tyw­nych.

Uzna­jąc, że twier­dze­nia opi­so­we nie za­wie­ra­ją skład­ni­ków nor­ma­tyw­nych, po­win­ni­śmy uni­kać ar­gu­men­ta­cji po­le­ga­ją­cej na wy­cią­ga­niu nor­ma­tyw­nych wnio­sków na pod­sta­wie czy­sto opi­so­wych za­ło­żeń i być ostroż­ni w ich oce­nie.

Przy­wo­łaj­my ar­gu­ment, któ­ry roz­wa­ża­li­śmy wcze­śniej, mia­no­wi­cie że klo­no­wa­nie istot ludz­kich przy wy­ko­rzy­sta­niu in­ży­nie­rii ge­ne­tycz­nej jest złe, po­nie­waż jest nie­na­tu­ral­ne. Nie jest ja­sne, co na­le­ży uznać za nie­na­tu­ral­ne, jed­nak­że je­śli ma się na my­śli coś, co wy­stę­pu­je je­dy­nie w śro­do­wi­sku na­tu­ral­nym, wów­czas twier­dze­nie, że coś jest lub nie jest na­tu­ral­ne, ma cha­rak­ter wy­łącz­nie opi­so­wy. Jako ta­kie nie ma żad­nych kon­se­kwen­cji nor­ma­tyw­nych. By dojść do kon­klu­zji, że klo­no­wa­nie jest złe, mu­si­my do­ło­żyć za­ło­że­nie nor­ma­tyw­ne, że „rzeczy/zdarzenia/czynności nie­na­tu­ral­ne są złe”. Jed­nak­że jego praw­dzi­wość jest wąt­pli­wa, ra­czej jest ono fał­szy­we.

W po­dob­ny spo­sób wie­lu lu­dzi ar­gu­men­tu­je, twier­dząc, że za­bi­ja­nie zwie­rząt i je­dze­nie mię­sa nie jest ni­czym złym, po­nie­waż zwie­rzę­ta po­że­ra­ją się na­wza­jem albo po­nie­waż zgod­nie z pra­wem ewo­lu­cji prze­ży­wa­ją ga­tun­ki naj­le­piej przy­sto­so­wa­ne do śro­do­wi­ska. Po­now­nie na­le­ży za­uwa­żyć, że ar­gu­men­ty te prze­cho­dzą od prze­sła­nek czy­sto de­skryp­tyw­nych do wnio­sków nor­ma­tyw­nych. Po­nie­waż coś dzie­je się czę­sto, nie ozna­cza, że dziać się po­win­no. Nie­któ­re zwie­rzę­ta za­bi­ja­ją osob­ni­ki sła­be i sta­re lub po­zo­sta­wia­ją je, aby zgi­nę­ły w mę­czar­niach, ale nie ozna­cza to, że my mamy po­stę­po­wać tak samo. By wy­cią­gać wnio­ski nor­ma­tyw­ne, na­le­ży przy­jąć za­ło­że­nia do­ty­czą­ce war­to­ści lub tego, co jest do­bre, a co złe. Gdy sta­ra­my się wy­pro­wa­dzić twier­dze­nia nor­ma­tyw­ne na pod­sta­wie są­dów czy­sto opi­so­wych, po­peł­nia­my tzw. błąd na­tu­ra­li­stycz­ny.