Czym jest kwestia?
Kwestia to pytanie, problem, kontrowersja, którym poświęcamy rozmowę lub dyskusję. Kwestię dobrze jest ująć w formie pytania, na które autor (np. artykułu) próbuje odpowiedzieć.
Przykład:
Główna kwestia tego tekstu, wyrażona wprost, to pytanie „po co uprawia się dziennikarstwo?”. W tym wypadku przytacza się rozważania Pawła Lisickiego, które stanowią odpowiedź na to pytanie.
Dwa rodzaje kwestii
Warto odróżnić dwa rodzaje pytań:
1. Takie, które wymagają odpowiedzi opisującej realne sytuacje bądź zjawiska zachodzące w świecie (zarówno przeszłe, teraźniejsze, jak i przyszłe), np.:
- Co spowodowało katastrofę Tu-154?
- Ile wynosi przeciętny miesięczny koszt utrzymania się studenta w Warszawie?
- Ile wyniesie PKB dla Polski w roku 2012?
2. Pytania, na które odpowiedź opisuje, jaki świat powinien być, co powinniśmy robić, np.:
- Czy Polska powinna podpisać ACTA?
- Czy należy podnieść podatek VAT?
- Czy studenci powinni płacić za drugi kierunek studiów?
Te pierwsze nazywamy pytaniami deskryptywnymi, drugie – normatywnymi.
Jak odnaleźć kwestię?
Kilka podpowiedzi:
- czasami autor wypowiedzi wyraża ją wprost, w tytule, w początkowej części tekstu;
- można zadać pytanie: „na co reaguje bądź odpowiada autor?”;
- zwykle odpowiedzią na kwestię jest teza, którą stawia i której broni autor.
Czym jest teza?
Teza to przekaz autora, mówiąc inaczej: stwierdzenie, które chciałby, żeby czytelnik zaakceptował jako prawdziwe. Zazwyczaj oczekuje się, że teza będzie wsparta innymi informacjami, argumentacją lub świadectwami. W związku z tym teza to wniosek płynący z przesłanek.
Żeby odnaleźć tezę, warto zadać pytanie: „Co dana osoba – czy to pisząc, czy mówiąc – stara się udowodnić?”, „Jaka jest główna myśl mówiącego?”, „W co ta osoba chce, żebym uwierzył?”, „Do czego próbuje mnie przekonać?”. Zwykle komunikat, mający przekonać nas do czyjegoś zdania, ma odpowiednią strukturę. Jest to struktura: powinieneś uznać TO A TO (tezę), ponieważ TO, TO i TO (przesłanki wspierające tezę). Struktura ta obrazuję proces argumentacji i wynikania. Teza jest wyprowadzana z przesłanek, potrzebuje wsparcia z ich strony, powinna z owych przesłanek wynikać.
Jak sformułować/odnaleźć czyjąś tezę?
- Najpierw znajdź kwestię. Teza to odpowiedź na kwestię.
- Szukaj słów-wskaźników: „więc”, „zatem”, „na tej podstawie”, „z tego wynika”, „to pociąga”, „to udowadnia, że”, „to wykazuje, że”, „dlatego”, „wniosek z tego, jest taki, że” itp.
- Zbadaj kluczowe miejsca: zazwyczaj teza pojawia się na początku lub końcu danego artykułu bądź danej wypowiedzi. Często autorzy zapowiadają we wstępie, jaki jest ich cel, lub na końcu podsumowują, co chcieli osiągnąć.
- Pamiętaj, czym teza nie jest! Tezami nie są przykłady, dane statystyczne, definicje, informacje stanowiące tło argumentacji, dowody, świadectwa.
- Sprawdź kontekst, tło, zaplecze autora. Być może reprezentuje on poglądy, które wyraźniej głosił w innym miejscu, a może należy do organizacji, której przekonania podziela, lub której interesy reprezentuje? To oczywiście może być sposób zawodny. Przynależność do danej grupy nie musi w szczególności oznaczać, że dana wypowiedź osoby jest zgodna z jej poglądami.
- Pytaj: „i co z tego wynika?”. Czasami autorzy nie stawiają tezy wprost, prezentują jedynie przesłanki (różne informacje), a wyciągnięcie wniosku zostawiają czytelnikom. Taki domniemany wniosek możemy potraktować jako tezę autora.